Badanie dotyczące pracy holenderskich redakcji, przeprowadzone przez badaczkę komunikowania Yael de Haan odkrywa, iż dziennikarze są mało zdecydowani zarówno w wyrażaniu krytyki, jak również w reagowaniu na nią. Może się to przyczyniać do obniżania jakości dziennikarstwa.

Haan przeprowadziła swoje badanie w okresie, gdy w Holandii toczyła się (i wciąż toczy) publiczna dyskusja dotycząca roli mediów w społeczeństwie. Wcześniej koncentrowała się ona na problemach strukturalnych oraz polityce, obecnie dotyczy zaś przede wszystkim dziennikarskiej odpowiedzialności.

Jednym z czynników intensyfikujących tę dyskusję w Holandii stała się nagła kariera kontrowersyjnego polityka Pima Fortuyna i jego zabójstwo w roku 2002. Wtedy to częścią winy za zaistniałą sytuację zaczęto obarczać media i stworzony przez nie klimat polityczny.

W kolejnych latach po śmierci Fortuyna czołowe holenderskie media – między innymi dziennik de Volkskrant, jak również redakcje najważniejszych audycji informacyjnych, takich jak NOS Nieuws (telewizja publiczna) i RTL Nieuws (telewizja prywatna) – zaczęły wprowadzać nowatorskie instrumenty odpowiedzialności mediów, takie jak rzecznik czytelników, blogi redakcyjne, sekcje ze sprostowaniami oraz dialog z odbiorcami, w szczególności za pośrednictwem mediów społecznościowych.

Jak istotne są jednak te praktyki w codziennej pracy redakcji? Haan przeanalizowała to na podstawie trzech wspomnianych wyżej redakcji. W każdej z nich spędziła trzy miesiące, w ramach obserwacji uczestniczącej.

Rezultaty badania pozbawiają złudzeń. We wszystkich trzech redakcjach, Haan stwierdziła brak kultury konstruktywnej krytyki, co przekłada się na brak realnego wdrożenia wspomnianych instrumentów odpowiedzialności mediów.

Jako główne powody takiej sytuacji podawane były ograniczenia wynikające z braku czasu oraz błędy popełniane przez kadrę zarządzającą – Haan odkryła jednak jeszcze inne przyczyny. Np. osoba będąca rzecznikiem praw odbiorców w NOS Nieuws pozostawała w ścisłym kontakcie z redaktorami naczelnymi, w mniejszym stopniu koncentrując się na samej redakcji. W wielu przypadkach dziennikarze sami blokowali proces autorefleksji, nawet jeśli redaktorzy naczelni de Volkskrant czy NOS Nieuws wspierali proces wzrostu poziomu odpowiedzialności medium. Mimo wprowadzenia kilku innowacyjnych narzędzi odpowiedzialności mediów do prac redakcji, wielu badanych dziennikarzy anonimowo stwierdzało, że nie odważają się wyrażać krytyki podczas narad redakcyjnych.

Yael de Haan (2011): “Between Professional Autonomy and Public Responsibility: Accountability and responsiveness in Dutch media and journalism.” Amsterdam.

Tłumaczenie: Michał Kuś