Nagłówki zawsze były ważnym narzędziem w dziennikarstwie. W mediach drukowanych służą one jako krótkie streszczenie artykułu, a w erze cyfrowej stały się kluczowym czynnikiem przyciągającym uwagę odbiorców. Czytelnicy przeglądają nagłówki pięć razy częściej niż główny tekst, co czyni je najbardziej wpływowym elementem artykułu. Jednocześnie clickbait, jako jedno z najpopularniejszych narzędzi w mediach cyfrowych, często podważa zaufanie czytelników. Emocjonalne „haczyki” i sensacja w nagłówkach stworzonych przez AI skutecznie przyciągają uwagę, ale mogą prowadzić do rozpowszechniania dezinformacji. Natomiast nagłówki tworzone przez dziennikarzy są bardziej wiarygodne dzięki głębszemu zrozumieniu kontekstu i przestrzeganiu standardów etycznych.

W krajach Europy Środkowej, takich jak Polska, Czechy i Słowacja, wykorzystanie sztucznej inteligencji w mediach ogranicza się do prostych zadań, takich jak edycja tekstów lub automatyczne generowanie krótkich wiadomości i nagłówków. Około 15% organizacji medialnych w regionie aktywnie korzysta ze sztucznej inteligencji, ale większość redakcji podchodzi ostrożnie do automatyzacji, starając się zachować etykę i jakość dziennikarstwa.

Sukces sztucznej inteligencji w tworzeniu nagłówków rodzi nowe pytanie: w jaki sposób algorytmy osiągają taką wydajność? „To, co można zautomatyzować, zostanie zautomatyzowane” – przewiduje duński badacz Aryen van Dalen, ale podkreśla nieodzowność ludzi w budowaniu zaufania i tworzeniu treści, które trafiają do odbiorców. W ten sposób sztuczna inteligencja staje się nie substytutem, ale narzędziem, które pozwala dziennikarzom poświęcić więcej czasu na pracę nad jakością i prawdziwością materiałów.

Jak badać wpływ nagłówków

Rumuńscy naukowcy wybrali 100 artykułów z pięciu wiodących rumuńskich mediów z bazy danych RoCliCo (ponad 8000 nagłówków). Dla każdego artykułu z Digi24, Libertate, ProTV, WOWBiznewspaper i Vivamagazine ChatGPT stworzył dwie wersje nagłówków: clickbait i informacyjne. Łącznie 624 studentów z uniwersytetów w Timisoarze (Rumunia) oceniało te nagłówki przez miesiąc za pośrednictwem platformy internetowej. Młoda publiczność została celowo wybrana jako główna grupa docelowa mediów internetowych. Uczestnicy oceniali trzy nagłówki dla każdego artykułu.

Ponad 80% studentów stwierdziło, że nagłówki odgrywają kluczową rolę w ich decyzji o przeczytaniu artykułu. Najważniejszymi cechami nagłówków były jasność i trafność w odniesieniu do treści: 54,9% uznało te aspekty za niezwykle ważne. Wysoko oceniono również zdolność nagłówków do przyciągania uwagi i przekazywania kluczowych informacji. Jednocześnie znacznie mniej poparcia uzyskały nagłówki szokujące lub nadmiernie emocjonalne, co pokazuje, że odbiorcy preferują treść nad sensacją.

Badanie wykazało, że nagłówki stworzone przez ChatGPT w stylu clickbait były najskuteczniejsze w przyciąganiu uwagi czytelników, otrzymując 37,5% pozytywnych ocen. Nagłówki informacyjne, również stworzone za pomocą ChatGPT, zajęły drugie miejsce z wynikiem 33,4%, co wskazuje na duże zapotrzebowanie odbiorców na przejrzystość i dokładność.

Oryginalne tytuły artykułów uzyskały najniższy wskaźnik zaangażowania, wynoszący zaledwie 29,2%, co wskazuje na ich mniejszą skuteczność w porównaniu z wersjami generowanymi przez sztuczną inteligencję.

Cechy leksykalne i gramatyczne tytułów ChatGPT

Analiza cech językowych nagłówków typu clickbait generowanych przez ChatGPT wykazała, że ich skuteczność opiera się na technikach gramatycznych i leksykalnych, które wywołują emocje, pobudzają ciekawość i tworzą poczucie pilności. Na przykład użycie słów nacechowanych emocjonalnie, konstrukcji pytających i wielokropków aktywuje procesy poznawcze czytelnika, przyciągając jego uwagę.

Struktury gramatyczne, w szczególności czas teraźniejszy, tworzą efekt pilności, a tematyczna organizacja tekstu i metafory nie tylko podtrzymują zainteresowanie, ale także wzmacniają reakcję emocjonalną.

Cechy stylistyczne również odgrywają kluczową rolę w tworzeniu nagłówków typu clickbait. Wykorzystanie metafor, bezpośrednich zwrotów do czytelnika i nieformalnego tonu dodaje nagłówkom dynamiki i angażuje odbiorców. Metody opisane przez Lakoffa i Johnsona w ich książce Metaphors We Live By pokazują, jak metafory wpływają na postrzeganie i stymulują interakcje emocjonalne. Na poziomie leksykalnym i gramatycznym nagłówki typu clickbait w dużym stopniu opierają się na dynamicznych czasownikach, dramatycznych rzeczownikach, emocjonalnych przymiotnikach i specyficznych strukturach językowych, aby przyciągnąć uwagę czytelników. Elementy te współwystępują, tworząc poczucie pilności, zainteresowania i emocjonalnego zaangażowania.

Czasowniki i struktury czasownikowe

Czasowniki dynamiczne, takie jak „grozi”, „eksploduje” i „ogłasza”, są często używane w nagłówkach typu clickbait, aby wywołać poczucie pilności i dramatyzmu.

Na przykład nagłówek „Putin grozi prewencyjnymi uderzeniami! Rosja może przeprowadzić swój pierwszy atak nuklearny, zmieniając doktrynę wojskową!” wykorzystuje silne czasowniki, które wskazują na bezpośrednie zagrożenie, przyciągając uwagę czytelników.

Podobnie czasowniki modalne, takie jak „może”, wprowadzają niepewność, zachęcając do spekulacji i ciekawości. Inny przykład, „Popularność prorosyjskich ekstremistów w Bułgarii rośnie!”, łączy dramatyczne czasowniki z żywymi obrazami, aby zaintrygować czytelnika. Wyrażenia takie jak „wyznaczyć czerwoną linię” lub „postawić przed sądem” dodają napięcia, sugerując konflikt lub tajemnicę. Na przykład „Olaf Scholz oświadcza: Rosja zrezygnowała z planu nuklearnego! Dowiedz się, jak społeczność międzynarodowa wyznaczyła czerwoną linię!” łączy rewelację z intrygą, skutecznie angażując odbiorców.

Rzeczowniki są starannie dobrane, aby wzmocnić emocjonalną siłę i zainteresowanie.

Terminy takie jak „skandal”, „katastrofa”, „prawda” i „tajemnica” wywołują silną reakcję, podkreślając sensacyjność lub obiecując ukryte informacje.

Na przykład: „Skandal w urzędzie celnym! Rumuńscy celnicy, wspólnicy międzynarodowej sieci oszustw tytoniowych, zdemaskowani!” podkreśla dramatyczność wydarzeń. Użycie takich rzeczowników tworzy poczucie ekskluzywności, sugerując, że czytelnik uzyskuje dostęp do cennej, ukrytej wiedzy, co zwiększa jego zaangażowanie.

Przymiotniki i przysłówki

Przymiotniki i przysłówki dodają emocjonalnej intensywności nagłówkom i dramatyzują wydarzenia. Słowa takie jak „szokujący”, „imponujący” i „niewiarygodny” zwiększają siłę oddziaływania przekazu. Na przykład nagłówek „Szokująca darowizna Gigi Becaliego w wysokości 800 000 euro na rzecz kościoła w Afryce! Dowiedz się, dlaczego wybrał Rwandę!” łączy niesamowite wydarzenie z zaproszeniem do zgłębienia tematu, zwiększając ciekawość.

Wyższe stopnie porównania, takie jak „najgorszy”, „najstarszy” lub „najsilniejszy”, podkreślają wyjątkowość i ekskluzywność treści.

Na przykład w nagłówku „W wieku 106 lat Apo Wang-Od zostaje najstarszą modelką na okładce Vogue’a – historia, która zaskoczyła świat!” nacisk na niezwykłe osiągnięcie dodaje emocjonalnego ładunku. Elementy te sprawiają, że nagłówki są nie tylko atrakcyjne, ale także zapadają w pamięć.

Liczby i wykrzykniki

Liczby dodają jasności, konkretności i poczucia autentyczności, co czyni je potężnym narzędziem w clickbaitach. Na przykład nagłówek „Ukryta twarz Tutanchamona ujawniona po 3300 latach! Nie uwierzysz, jak wygląda legendarny faraon!” wykorzystuje dokładną liczbę, aby podkreślić znaczenie odkrycia. Podobnie nagłówek „Katastrofa upadłości ubezpieczyciela: strata ponad 1,6 mld lei, ogromne ryzyko dla klientów!” łączy dane liczbowe z dramatycznym językiem, aby wzmocnić emocjonalny wydźwięk nagłówka.

Wykrzykniki są często używane do przekazania szoku, pilności lub podekscytowania. Na przykład nagłówek „Rumunia zdradzona przez przystąpienie do Schengen! Manfred Weber jest oburzony: „To niesprawiedliwe!” łączy emocjonalne słownictwo z ekspresyjną interpunkcją, aby wzmocnić dramatyzm. Takie podejście sprawia wrażenie, że wydarzenie jest niezwykłe i wymaga natychmiastowej uwagi czytelnika.

Łącząc cechy leksykalne i gramatyczne ze środkami stylistycznymi, nagłówki typu clickbait skutecznie manipulują emocjami i ciekawością czytelników, pobudzając ich zaangażowanie i interakcję. W ten sposób kreatywność językowa sztucznej inteligencji staje się ważnym środkiem przyciągania uwagi odbiorców, odzwierciedlając trendy w mediach cyfrowych.

Obraz: wikipedia.commons.org https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mobile_phone_with_ChatGPT_on_keyboard_(52916924616).jpg