Śledztwo, znane jako Swiss Leaks, dotyczące sekretów banku HSBC – to jeden z ostatnich przykładów międzynarodowych projektów dziennikarskich zakończonych sukcesem. Dane z HSBC zdobyte zostały przez grupę organizacji medialnych, takich jak Le Monde, Guardian, CBS 60 Minutes oraz waszyngtońskie International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ). Ich wspólne śledztwo, z udziałem dziennikarzy z 45 krajów, pokazało, w jaki sposób bank pomagał niektórym klientom ukrywać rachunki w celu uniknięcia podatków. To jeden z największych przecieków w historii bankowości, dotyczący 30 tysięcy rachunków oraz aktywów wartości około 78 miliardów funtów.

Inne świeże przykłady tego typu wspólnych projektów śledczych to działania Wikileaks, sprawa danych NSA przekazanych przez Edwarda Snowdena, czy też sprawa Offshore Leaks. Wszystkie te przykłady wykazują podobieństwo do śledztwa Swiss Leaks: one również obracają się wokół jednej bazy danych.

Ponadnarodowe dziennikarstwo to odpowiedź na globalizację polityki i przestępczości

Globalne dziennikarstwo oparte na współpracy jest odpowiedzią na wzrastający poziom globalizacji polityki i działań przestępczych. Kwestię tę badałem osobiście, czego efektem jest opublikowany przez Reuters Institute for the Study of Journalism raport pt. Global Database Investigations: The role of the computer-assisted reporter.

Raport skupia się na analizie trzech międzynarodowych śledztw, w sprawach znanych jako Farm Subsidy, Offshore Leaks oraz Migrants Files. Próbuję w nim opisać czynniki sukcesu tych projektów oraz określić, jaką rolę odegrali w tym sukcesie reporterzy wspomagani przez technologie komputerowe. Na badanie składał się zarówno przegląd literatury, jak i wywiady z dziennikarzami pracującymi z danymi.

Wolny dostęp do informacji i kwestia dotacji unijnych dla rolnictwa

W projekcie znanym jako Farm Subsidy uczestniczyli dziennikarze z Europy, z krajów takich, jak: Francja, Włochy, Hiszpania i Grecja. Użyli oni narodowych przepisów, dotyczących wolności informacji i prawa do informacji, by dotrzeć do danych beneficjentów unijnej wspólnej polityki rolnej. Pozwoliło im to stworzyć i utrzymać bazę danych dotacji dla rolnictwa. Działania te przyczyniły się także do stworzenia grupy promującej ponadnarodowe śledztwa i dostęp do informacji publicznej.

Śledztwo Offshore Leaks, prowadzone przez ICIJ, uczestnika Swiss Leaks, pokazało prawdziwą moc dobrze zaplanowanego międzynarodowego śledztwa. Setki dziennikarzy z krajów takich jak Australia, Indie, Francja, Wielka Brytania czy Kostaryka pracowało w sekrecie nad 2,5 milionami plików. Wyniki ich pracy opublikowane zostały równocześnie przez różne media w wielu krajach. Wspomagał ich zespół 15 osób pracujących z danymi i zarządzających projektem.

Bazy danych można stworzyć

Trzecie śledztwo poddane badaniu to Migrants Files. Pokazało ono, że nawet jeśli bazy danych nie istnieją, to można je zbudować. Patrząc na dane dotyczące śmierci osób w trakcie przedostawania się do Europy, międzynarodowy zespół dziennikarzy danych analizował miejsca, w których najczęściej ginęli. Baza danych jest regularnie aktualizowana i obecnie stanowi źródło dla organizacji pozarządowych i międzynarodowych.

Podstawowa konkluzja mojego badania jest taka, że dziennikarstwo danych odgrywa ważną rolę w takich wspólnych, międzynarodowych projektach. Dziennikarze danych mogą analizować dane, przekazywać je innym dziennikarzom, jak również pomagać w zarządzaniu takimi projektami. Zauważyłem, że fizyczna obecność dziennikarzy danych w redakcjach lub ich bezpośrednim otoczeniu może być istotnym czynnikiem powodzenia tego typu przedsięwzięć.

Zdjęcie: Beat Strasser / Flickr Cc