W nowoczesnej korespondencji zagranicznej osoba fixera staje się równie ważna jak osoba samego korespondenta. Bez fixera – wynajętej osoby, która pomaga w zakresie logistyki, kontaktów oraz tłumaczeń – korespondent może nie dotrzeć do ludzi, miejsc, zdarzeń czy nowych informacji, niezbędnych do przygotowania materiału.

Ostatnio przeprowadzone międzynarodowe badania podjęły kwestię współpracy korespondentów z ich fixerami. Badania skupiły się na tym, w jaki sposób fixer, będący oczami i uszami korespondenta, często samodzielnie zbiera informacje w jego imieniu. Doprowadziło to do dyskusji dotyczącej tego, czy stronniczy fixer jest w stanie dostarczyć dziennikarzowi selektywnie dobrane oraz błędne informacje, które później zostaną przedstawione jako obiektywne fakty. Moje badania sugerują, że fixer i korespondent powinni być traktowani na równi, a ich relacja jako wzajemne wpływanie na siebie.

Badanie – przeprowadzone na potrzeby mojego doktoratu pisanego na Uniwersytecie w Roskilde – wyraźnie wskazuje na odrzucenie obrazu fixera jako elementu dezorganizującego pomiędzy korespondentem i rzeczywistością. Co więcej, wyniki wskazują, że fixer może dostarczyć podwaliny pod reportaż korespondenta.

Chcąc zrozumieć rolę fixera, przebadałem lukę pomiędzy tym, jak wiadomość wygląda a jak była tworzona. Skupiając się na produkcji newsów na Bliskim Wschodzie, spędziłem pięć miesięcy z duńskimi korespondentami telewizyjnymi i prasowymi w Izraelu, Jordanie, Libii, Tunezji i Turcji oraz miesiąc w biurze redakcyjnym. Zebrane materiały opierały się na obserwacji uczestniczącej oraz 25 długich, częściowo standaryzowanych wywiadach.

Zagraniczni korespondenci muszą zrelacjonować o wiele więcej wydarzeń niż kiedykolwiek wcześniej

Żeby sprostać 24-godzinnym limitom czasowym, zagraniczni korespondenci są zmuszeni do zrelacjonowania na gorąco, coraz częściej na żywo, większej liczby wydarzeń niż miało to miejsce w przeszłości. „Obecność” oraz „bezpośredniość” również stały się niezbędne. Powoduje to, że dziennikarze, często będący pierwszy raz w danym kraju, mają znacznie mniej czasu na zdobycie kontaktów lub zapoznanie się z historią przed jej zrelacjonowaniem.  W rezultacie, współpraca z fixerem stała się integralną częścią selekcji, formułowania oraz prezentacji pracy korespondenta.

Niewielki przykład z pracy w terenie może zobrazować tę kwestię: duński korespondent telewizyjny pośpiesznie udał się do Antakya w Turcji, by być blisko syryjskiej granicy oraz miasta Idlib, w którym miały wybuchnąć walki. Przedostał się z Bejrutu do Antakya w pół dnia, przybywając na miejsce późnym wieczorem. Szybkie przemieszczanie się z pewnością dało mu wiele satysfakcji.

Walki rozpoczęły się i bez rozmów z kimkolwiek, poza kontaktem w Bejrucie, oraz dzięki poszukiwaniom w Internecie, dziennikarz przygotował pięć transmisji na żywo dla duńskiej telewizji, opisując, co dzieje się „tuż za tymi górami”, jak sam to określił.

Około czwartej po południu, po zakończeniu połączeń na żywo, korespondent wraz z kamerzystą zdecydowali udać się na granicę i porozmawiać z syryjskimi uchodźcami, by zdobyć materiał do wieczornych wiadomości.

Korespondenci często polegają na informacjach dostarczonych im przez fixerów

Jednak reporterzy nie znali drogi oraz języka mieszkańców (tureckiego) czy uchodźców (arabski). Poczytali o obozach uchodźców znajdujących się na tym obszarze, ale nie posiadali wiedzy na temat tego, jak trafić do obozów i jak się skontaktować z syryjskimi uchodźcami. Nie mieli nawet samochodu ani kierowcy.

Starszy człowiek, wynajęty od ręki w hotelu jako ich fixer, rozwiązał wszystkie problemy. Zabrał korespondenta i kamerzystę do małej przygranicznej wioski leżącej o godzinę jazdy samochodem od miejsca ich pobytu. Zabrał ich za jeden dom, następnie za kolejny, przeszli przez coś, co przypominało podwórze pokryte głazami, nim odnaleźli małą klatkę schodową pomiędzy dwoma budynkami, prowadzącą na płaski dach garażu. Stamtąd zobaczyli drogę wijącą się u podnóża górzystego krajobrazu. Na szczycie znajdowało się skupisko ogrodzonych budynków, a wzdłuż drogi stały zielone wieże. W tle piętrzyły się jeszcze wyższe wzgórza.

„Droga jest granicą”, stwierdził fixer, „a po drugiej stronie jest Syria”. Nie było tam żadnej aktywności. Żadnego widocznego wojska ani pojazdów, straży, żołnierzy czy płotów. Jedynie wieże ustawione wzdłuż drogi wskazywały na to, że stanowiła ona granicę. Fixer podniósł lewą rękę i wskazał w dal na góry. „Pod osłoną nocy tamtędy biegną uchodźcy. Od strony wzgórz, w dół przez las”, powiedział. „Teraz już tak wielu się nie pojawia. Kilkoro zostało zastrzelonych podczas próby przekroczenia granicy”.

Operator oparł kamerę na ramieniu i nagrał drogę oraz krajobraz. Ponownie zapytany, fixer potwierdził, że uchodźcy naprawdę zostali tu postrzeleni.

Kilka minut później korespondent był gotowy, by stanąć przed kamerą i opowiedzieć o tym, czego dowiedział się od „ludzi przebywających w tym regionie”.

Fixer odgrywa krytyczną rolę w produkcji zagranicznych wiadomości

Był to charakterystyczny scenariusz. Zagraniczni korespondenci przybywają do Tunisu, Bejrutu, Kairu, Antakya, nie mówiąc wcale lub niewiele po arabsku czy turecku, nie mając ani wiedzy historycznej, ani szerokiej siatki znajomości, niezbędnej do wykonywania pracy w takich okolicznościach. Fixerzy (często zatrudniani od ręki w hotelu lub poprzez bardziej sformalizowane relacje) stają się tłumaczami, kierowcami i przewodnikami. Przygotowują historie wybierając ludzi, z którymi powinni rozmawiać reporterzy, organizują wywiady, a przede wszystkim prowadzą zagranicznych korespondentów przez nieznane im terytorium.

Innymi słowy fixerzy odgrywają krytyczną rolę w produkcji newsów z zagranicy. Są nie tylko oczami i uszami korespondentów, ale wnoszą także inne umiejętności cenione w pracy dziennikarskiej. Ich działania są często fundamentami późniejszych reportaży korespondentów.

Jeżeli chcemy zrozumieć produkt, jakim są wiadomości z zagranicy, musimy spojrzeć w głąb dziennikarskiej i kulturowej relacji pomiędzy korespondentami i ich współtwórcami, lokalnymi fixerami.