Użytkownicy internetu odznaczają się bardziej pasywną niż aktywną postawą, jeśli chodzi o zaangażowanie w procesy komunikacyjne. Chętniej korzystamy z treści już dostępnych niż sami je wytwarzamy. Gdzie i w jaki sposób poszukujemy informacji? Czy rzeczywiście jesteśmy informacyjnymi łakomczuchami?

Zjawiska mediatyzacji społeczeństwa oraz przechodzenie do coraz nowszych i bardziej interaktywnych form pozyskiwania i przekazywania informacji są jednym z symboli współczesności. Badania przeprowadzone w 26 krajach świata (również w Polsce; N=2000) przez Reuters Institute for The Study of Journalism, pozwalają w przybliżeniu określić, jakie są nasze nawyki związane z poszukiwaniem i dystrybuowaniem informacji.

Z raportu Digital News Report 2016 wynika, że najczęściej wykorzystywanym przez respondentów źródłem informacji w Polsce jest telewizja (80%) oraz media online (82%). Radio jest źródłem informacji dla 42%, a prasa dla 32% respondentów. Warto również zaznaczyć, że jedną z ważniejszych platform, które umożliwiają dostęp do newsów są media społecznościowe (53%). Zróżnicowanie użytkowników poszczególnych sektorów medialnych wynika ze stopnia interaktywności, jakim charakteryzują się poszczególne platformy.

Kategorią, której niewątpliwie należy się przyjrzeć, są media online. W Polsce możemy zauważyć bardzo wysoki stopień wykorzystania krajowych portali internetowych jako źródeł informacji (86%). Związane są one głównie z grupą Onet, Wirtualną Polską, Polska Press Grupą. Są one agregatorami wszelkiego rodzaju newsów w przeciwieństwie do mediów drukowanych (71%) oraz nadawców radiowych i telewizyjnych (70%). Należy jednak zaznaczyć, że jedną z częściej odwiedzanych stron informacyjnych jest portal Grupy TVN.

Większość konsumowanych przez odbiorców informacji online pochodzi od zaufanych, wiarygodnych i nierzadko głównych graczy na rynku medialnym. Użytkownicy internetu mają do wyboru kilka narzędzi, dzięki którym uzyskują dostęp do interesujących ich newsów. Zdecydowanie najczęściej polscy internauci korzystają z wyszukiwarek internetowych typu Google czy Yahoo (62%), sami starając się dotrzeć do wybranych źródeł. Dość istotną rolę pełnią również media społecznościowe, które stanowią źródło informacji dla 38% respondentów. Należy jednak szczególnie zaznaczyć, że około 75% osób czytających informacje o charakterze newsowym, otrzymuje je poprzez e-mail lub platformę społecznościową. Dość często użytkownicy korzystają z możliwości bezpośredniego przejścia do interesującego ich portalu internetowego (27%).

Proces poszukiwania, przetwarzania oraz dystrybuowania informacji przez użytkowników mediów społecznościowych przekłada się na kształtowanie przez nich własnej przestrzeni informacyjnej. Użytkownicy, którzy poszukują informacji, podejmują działania  związane z personalizacją wewnętrzną i zewnętrzną własnej przestrzeni, której kształt, dynamika i różnorodność zależy od określonych akcji włączania i wyłączania się z procesów informacyjnych.

Badania przeprowadzone na próbie 565 użytkowników serwisu Facebook w 2015 roku wykazały, że dla polskich respondentów największe znaczenie mały media online (84%), w postaci redakcji stricte internetowych (Onet.pl, Wp.pl czy Interia.pl). Media telewizyjne obserwowane były przez 46% respondentów. W przestrzeni mediów społecznościowych bardzo wysoki odsetek użytkowników stanowili ci, którzy korzystali z materiałów publikowanych przez media drukowane (58%). Okazuje się, że stopień personalizacji profili w mediach społecznościowych jest bardzo wysoki. Użytkownicy sami wybierają informacje, którym chcą się przyjrzeć. Mimo że jedynie 6% użytkowników otwiera wszystkie posty proponowane przez obserwowanych nadawców, to 68% stanowią ci, którzy samodzielnie wybierają wyselekcjonowane i skatalogowane przez siebie materiały.

Badania wskazały również, że użytkownicy bardziej zainteresowani są mediami o zasięgu międzynarodowym (71%) i krajowym (88%), niż regionalnym (39%) czy lokalnym (47%). Oznacza to, że ich środowisko zostaje rozszerzone i nie ogranicza się tylko do newsów z „własnego podwórka”. Co więcej, analiza wykazała, że profesjonalizm, różnorodność oraz popularność są czynnikami najsilniej determinującymi wybór określonego medium jako źródła informacji. Najmniej ważna jest kontrowersyjność – zarówno przekazu jak i danego medium oraz jego prestiż i zatrudnieni w nim dziennikarze.

Użytkownicy mediów społecznościowych udostępniają w ramach własnej przestrzeni informacyjnej dwa rodzaje postów – prywatne i te o charakterze newsów. Okazuje się, że 41% użytkowników publikuje od 1 do 2 prywatnych wpisów tygodniowo, a 32% z nich uczestniczy w rozpowszechnianiu tych o charakterze czysto newsowym. Zdecydowanie mniejszy odsetek respondentów (odpowiednio 14% i 8%), publikuje od 3 do 5 postów tygodniowo. Jedynie 8% użytkowników upowszechnia powyżej 6 postów o charakterze prywatnym, a tylko 2% badanych – wpisów newsowych.

Co więcej, dane pochodzące z badań przeprowadzonych w 2015 roku pokazały, że najczęściej – jeśli użytkownicy coś publikują – treść związana jest z ich zainteresowaniami. Użytkownicy sami nadają określony poziom ważności informacji, którą chcą opublikować. Co ciekawe, mniejszą wagę przywiązują do kontrowersyjności, aktualności, a nawet wiarygodności informacji.

Dane z raportu Digital News Report 2016 w zasadzie potwierdzają ten stan rzeczy. Użytkownicy podzieleni według zaangażowania w procesy informacyjne na proaktywnych, reaktywnych oraz pasywnych w większości wykazują niską aktywność o charakterze komunikacyjnym. Wśród polskich użytkowników internetu (w tym mediów społecznościowych), największy odsetek stanowią użytkownicy pasywni (39%). Ich działania z reguły ograniczają się do rozmów ze znajomymi na temat danych informacji zarówno za pomocą Internetu jak i w relacjach face to face.

Kolejną grupą są użytkownicy reaktywni (27%), którzy udostępniają opublikowane już informacje w przestrzeni mediów społecznościowych, oddają głosy w internetowych ankietach, oceniają danego newsa klikając „lubię to” lub „ulubione” oraz udostępniają informacje za pomocą e-mail.

Proaktywni użytkownicy stanowią 34% badanych. Są to osoby głównie posiadające i aktywnie prowadzące bloga, komentujące bieżące wydarzenia w mediach społecznościowych i stronach internetowych lub udostępniające własne materiały informacyjne – relacje z wydarzenia. Projekt World Internet Report 2015 wskazał, że jedynie 2% polskich użytkowników angażuje się kilka razy dziennie w dyskusję toczącą się w Internecie, 7% podejmuje taką aktywność przynajmniej raz dziennie, a 12% raz w tygodniu. Aż 57% użytkowników nigdy nie publikuje własnych wpisów, ani nie uczestniczy w debatach internetowych, zajmując tym samym miejsce pasywnego obserwatora.

Liczby nie kłamią. Może nie jesteśmy „informacyjnymi łakomczuchami”, jednak borykamy się z lekką nadwagą, jeśli chodzi o stosunek konsumpcji do produkcji. Znajdujemy się między aktywnym i pasywnym korzystaniem z informacji, z Internetu i mediów społecznościowych. Nasze działania skupiają się raczej wokół reakcji na określone działania dostawców informacji. W mniejszym stopniu jest to wyrażanie naszej aprobaty lub dezaprobaty, aktywne włączanie się w dyskusję czy debatowanie na temat interesujących nas kwestii.

Zdjęcie: Flickr CC pic credit: transCam  Licencja