Podczas publicznego wydarzenia, które odbyło się 11 maja 2023 r. w Warszawie, artyści i dziennikarze ostrzegali publiczność, aby nie milczała, gdy wolności są zagrożone i zachęcali do proaktywnego przeciwdziałania polaryzacji i podziałom w społeczeństwie.

Ostrzeżenia pojawiły się podczas wydarzenia zatytułowanego „Breaking Down Walls: Artists, freedom and social cohesion” [Burzenie murów: Artyści, wolność i spójność społeczna] zorganizowanego przez Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z Media Diversity Institute Global, przy wsparciu Muzeum Sztuki Nowoczesnej.

Hanna Azemsha, dziennikarka telewizyjna i reporterka z Białorusi, która pracuje w Polsce dla Biełsat TV, ostrzegła przed bezczynnością. Powiedziała, że zmiany w jej kraju nie nastąpiły z dnia na dzień, a ludzie początkowo nie traktowali ich poważnie. W rezultacie utracono wolność, a wielu jej kolegów dziennikarzy, a także opozycjonistów i aktywistów przebywa w więzieniach. Organizacja Reporterzy bez Granic podkreśliła w swoim podsumowaniu roku 2022, że Białoruś jest jednym z największych na świecie więzień dla dziennikarzy, a ponad 30 z nich przebywa w areszcie.

Azemsha zachęcała słuchaczy do „podejmowania działań za każdym razem, gdy widzicie, że wolność słowa jest zagrożona. Nie zamykajcie oczu, gdy widzicie coś złego”.

Było to przesłanie powtarzane przez innych mówców podczas wydarzenia, będącego częścią projektu MEDIAdelcom, badającego rolę sektora kreatywnego i medialnego w ochronie wolności i promowaniu deliberacji.

Agata Szczęśniak, dziennikarka, socjolożka, felietonistka i aktywistka, która pracuje dla OKO.press, zajmującego się weryfikacją faktów i dziennikarstwem śledczym w Polsce, powiedziała, że ludzie muszą walczyć z wszelkimi działaniami prowadzącymi do autorytaryzmu. Powiedziała, że przedstawianie faktów i informowanie ludzi o sprawach nie wystarczy.

„Istnieje domniemanie, że kiedy ludziom przedstawia się fakty, stają się oświeceni. To nieprawda”. Szczęśniak dodała, że ludzie czytają i przyswajają fakty w ramach własnej kultury i przekonań, ale nadal uważa, że media odgrywają ważną rolę w przedstawianiu faktów i udostępnianiu ich opinii publicznej. Wezwała ludzi do wspierania mediów, zwłaszcza niezależnych, aby zapewnić ich przetrwanie i zdolność do przedstawiania odpowiedzialnych relacji.

Prelegenci zgodzili się, że potrzebna jest wspólna płaszczyzna, aby deliberacja zakończyła się sukcesem i aby rozwiązać problem polaryzacji, zwłaszcza w polskim społeczeństwie.

Profesor Andrzej Krakowski, reżyser filmowy, producent, nauczyciel, pisarz i rysownik mieszkający w USA, opowiedział o swoim doświadczeniu wydalenia z Polski podczas antysemickich czystek w 1968 roku. Zaapelował, by ludzie słuchali się nawzajem i nawiązywali dialog w celu wymieniania się pomysłami. „Nie możemy nadal nakładać bandaży na rany, gdy nie rozumiemy, skąd się one biorą”.  Krakowski powiedział, że istnieje nadmiar informacji i opcji medialnych, a ludzie nie wiedzą, jak się komunikować.

Shady Lady, polska drag queen, artystka i aktywistka, której występy poruszają kwestie społeczności LGBTQ+, zgodziła się, że ważne jest, aby słuchać, a nie tylko konsumować informacje. „My w społeczności LGBTQ+ jesteśmy otwarci na dyskusję, komunikację i omawianie różnych kwestii, ale czasami druga strona nie chce słuchać”. Shady Lady dodała, że w kraju wciąż brakuje szacunku dla społeczności LGBTQ+.

W Polsce władze samorządowe różnego szczebla w 5 z 16 województw przyjęły uchwały anty-LGBT od 2019 r., deklarując, że są wolne od „ideologii LGBT”.  Od tego czasu niektóre te decyzje zostały unieważnione przez sądy lub wycofane przez same samorządy.

Shady Lady powiedziała, że polaryzacja jest największym problemem, przed którym stoi społeczeństwo, a sztuka stanowi drogę do łączenia ludzi.

Michał Janicki, malarz, dyrektor kreatywny i szef malarzy i animatorów w BreakThru Films, zgodził się, że sztuka ma do odegrania rolę w rozwiązywaniu problemów. Powiedział, że artyści mogą zapewnić ludziom przestrzeń do spotkań i wymiany pomysłów. „Myślę, że sztuka może wiele zdziałać, musimy tylko być odważni. Deliberacja jest możliwa, jeśli tylko zechcemy spotkać się w tym samym pomieszczeniu”.

Krakowski zaapelował również do publiczności, aby słuchała siebie nawzajem i była bardziej proaktywna w rozwiązywaniu problemów. „Najskuteczniejszym sposobem jest działanie. Nie naciskajmy na zmiany, dokonujmy zmian”.

Dr William Tayeebwa, starszy wykładowca dziennikarstwa i komunikacji na Uniwersytecie Makerere w Ugandzie, przesłał wiadomość wideo, w której stwierdził, że wolność słowa jest również bardzo zagrożona w wielu krajach afrykańskich, ale artyści wypowiadają się w kwestiach takich jak sprawowanie rządów, prawa człowieka i wolność słowa. Wezwał artystów w Europie do zrobienia tego samego. „Wraz ze wzrostem skrajnie prawicowej polityki w Europie, praca artystów i postaci kultury jest jeszcze ważniejsza, aby szerzyć przesłanie miłości i empatii wobec innych”.

Podczas wydarzenia zaprezentowano również prace studentów Uniwersytetu Warszawskiego, w tym cyfrową wystawę fotograficzną „Wolność! Gdzie jesteś?” oraz spektakl taneczny interpretujący wolność.

Zdjęcie: Filip Naumienko

Tekst opublikowany został oryginalnie na stronie internetowej projektu MEDIAdelcom