„Dziennikarstwo na Zachodzie wydaje się być gotowe na stawianie czoła wyzwaniom rynku, więc przyjmuje się z góry, że gdzie indziej jest tak samo. Jednak zupełnie nie odpowiada to realiom innych części świata, w szczególności zaś w rozwijających się gospodarkach, gdzie trudno o efekty skali”. Ta opinia Premesha Chandrana, szefa portalu  informacyjnego Malaysiakini, otwiera nowy raport zatytułowany Fighting for Survival: Media Startups in the Global South. Omawia on przeszkody, przed którymi stają organizacje medialne w krajach rozwijających się.

Fighting for Survival to kontynuacja wcześniejszego raportu pod tytułem Publishing for Peanuts (2015), w którym A. Schiffrin, J.J. Robinson i K. Grennan, trójka profesorów z Columbia University School of International and Public Affairs, przyjrzała się 35 dziennikarskim startupom  z krajów globalnego Południa.

Po trzech latach Schiffrin z nowym zespołem współpracowników wróciła do tego tematu i przeanalizowała doświadczenia grupy organizacji medialnych zajmujących się dziennikarstwem śledczym, badając ich strategie przetrwania w różnych warunkach politycznych i ekonomicznych.

Wśród badanych organizacji medialnych były media z RPA (Daily Maverick), Zimbabwe (Center for Innovation and Technology), Kenii (IHub), Jordanii (7iber), Sri Lanki (Himal Southasian) i Meksyku (El Daily Post). Większość z nich opiera się na działalności w internecie i platformach mobilnych.

Przetrwanie i upadek

Zespół badawczy przepytał 21 organizacji medialnych, które były badane w roku 2015 oraz 5 nowych. Odnotowano, że trzy z podmiotów badanych w roku 2015 upadło, zaś sześć doznało poważnych przekształceń bądź zmieniło nazwę. Przyczyny tego były różne. Głównym problemem okazało się finansowe przetrwanie. Dodatkowo, ryzyko natury politycznej oraz fizyczne bezpieczeństwo dziennikarzy było istotną zmienną, szczególnie w kraju takim jak Meksyk.

Większość startupów doświadczało ciągłych problemów związanych  ze znalezieniem stabilnych  źródeł finansowania. Niestabilność typowa dla źródeł typu reklama czy crowdfunding oznacza, że datki stają się często podstawowym źródłem dochodu. Jednakże, utrzymanie przywiązania darczyńców w długim okresie czasu także jest wyzwaniem. Sześć z siedemnastu organizacji medialnych, które odpowiedziały na pytanie, czy ich przychody pokrywają koszty działalności, stwierdziło, że nie pokrywają. Dziesięć  badanych organizacji medialnych zatrudniało osoby zajmujące się pozyskiwaniem funduszy oraz pisaniem wniosków grantowych.

Zdolność przetrwania i walka o finanse

Autorzy raportu wolą używać pojęcia „zdolność przetrwania” bardziej niż „zrównoważony rozwój”, by opisać długookresowe perspektywy działalności i przetrwania startupów. W ich opinii „zrównoważony rozwój” kładzie nacisk na to, czy medium może zacząć przynosić zyski, gdy tymczasem „zdolność przetrwania” odnosi się do czegoś więcej niż tylko do aspektu czysto finansowego. Bierze bowiem pod uwagę także integrację medium ze społecznością, w ramach której ono funkcjonuje. Przepytywane organizacje medialne motywowane były przede wszystkim chęcią służenia swojej społeczności, nie zaś chęcią zarabiania pieniędzy. Tym niemniej, takie dobre intencje same w sobie nie są wystarczającą gwarancją przetrwania.

W tym kontekście Peter Deselaers, Kyle James, Roula Mikhael i Laura Schneider rozważają podejście proponowane przez Deutsche Welle Akademie, biorące pod uwagę pięć różnych wymiarów otoczenia mediów (ekonomia, polityka, zawartość mediów, technologia i społeczność wokół medium), jako modelowe dla promowania wydolności takich mediów. W ich mniemaniu organizacje medialne, które z sukcesem zachowują równowagę pomiędzy tymi aspektami działalności, mają większe szanse na przetrwanie.

Strategie i rozwiązania

Twórcy raportu apelują o stworzenie ciała, obejmującego cały przemysł medialny, pomagającego małym organizacjom medialnym w nabywaniu umiejętności koniecznych do pozyskiwania środków (również w środowisku międzynarodowym). Podkreślana jest także konieczność powołania czegoś w rodzaju globalnej inicjatywy na rzecz finansowania mediów. Zauważone zostały także ciągłe wysiłki Global Investigative Journalism Network (GIJN) na rzecz wspierania nowych projektów medialnych, poprzez pomaganie im w obmyślaniu strategii biznesowych.

Fundatorzy i redaktorzy badanych startupów również dzielili się swoimi wskazówkami dla początkujących twórców mediów. Wielu pytanych na potrzeby raportu podkreślało istotność myślenia o aspektach biznesowych od pierwszego dnia działalności medium oraz posiadania długoterminowego planu finansowego. Octavio Rivera López, dawny redaktor naczelny meksykańskiego El Daily Post, ostrzegał nowe startupy przed błędami, które doprowadziły jego medium do upadku. Komentując lekcję, którą sam odebrał, konkludował:

„Musicie myśleć nie o jednym a o wielu źródłach dochodu. Musicie szukać grantów – a nie tylko myśleć o reklamie i sprzedaży. Musicie wiedzieć, że takie projekty potrzebują czasu, żeby dojrzeć. Musicie mieć pieniądze potrzebne do przetrwania. Mniejsze jest lepsze. Musicie zaczynać od małej skali i dopiero potem wzrastać na tyle, na ile możecie”.

Zdjęcie: okładka raportu “Fighting for Survival”, opublikowanego przez Center for International Media Assistance (CIMA)