Ponad stu medioznawców z kilkudziesięciu ośrodków naukowych zastanawiało się w Salonikach nad przyszłością dziennikarstwa. Większość była zgodna, że branża podlega poważnym zmianom, których zatrzymać już się nie da.

Okazją do międzynarodowej debaty była konferencja naukowa, zorganizowana pod auspicjami sekcji badań nad dziennikarstwem ECREA (European Communication Research and Education Association). W ciągu dwóch dni (28-29 marca), w pięknej Hali Koncertowej w Salonikach, odbyło się prawie 30 sesji, podczas których badacze z Europy, Azji, Stanów Zjednoczonych i Australii dyskutowali na temat kondycji dziennikarstwa i o perspektywach jego rozwoju.

Zdaniem wielu uczestników konferencji, jednym z głównych czynników stymulujących przemiany był poważny kryzys ekonomiczny, zauważalny choćby poprzez liczbę zwolnionych w ostatnich czasach dziennikarzy. Jednocześnie niezwykła ekspansja i wzrost popularności mediów społecznościowych sprawiła, że znaczenie mediów tradycyjnych, także mainstreamowych, istotnie się zmniejszyło. Co więcej, dokonuje się to w warunkach szybkiego postępu technologicznego, ułatwiającego zarówno pozyskiwanie informacji, jak i ich późniejsze przekazywanie oraz redystrybuowanie.

Robert Picard, jeden z głównych mówców, w wykładzie otwierającym konferencję podkreślał, że obecnie mamy do czynienia z nowym ekosystemem mediów, w którym zastany model przemysłu medialnego jest wypierany przez nowy – zorientowany na świadczenie usług za pomocą różnorodnych platform i kanałów dystrybucji. To powoduje osłabienie roli, jaką pełniły dotychczas media głównego nurtu i przyczynia się do deinstytucjonalizacji przekazywania najistotniejszych informacji. Zdaniem dyrektora naukowego Reuters Institute, duże organizacje dziennikarskie są już przeżytkiem i prawdopodobnie ich miejsce zajmą gildie na wzór dawnych stowarzyszeń rzemieślniczych. Dostrzega w tym również szansę dla mediów lokalnych.

Z kolei Henrik Ӧrnebring, drugi z głównych dyskutantów, zastanawiał się nad pozytywnymi i negatywnymi aspektami dziennikarstwa w obecnej dobie. Badacz z Uniwersytetu w Karlstad uznał za bezcelowe prowadzenie rozważań nad tym, kim w ogóle jest dzisiaj dziennikarz, gdyż kluczowym jest w tej sytuacji odpowiedzenie na pytanie, co czyni go profesjonalistą. Koniecznym, zdaniem Ӧrnebringa, jest znalezienie precyzyjnych wykładników branżowego profesjonalizmu. I to zarówno na poziomie organizacji medialnych, jak i odbiorców ich przekazów. Czym jest bowiem ów profesjonalizm, skoro pracę dziennikarzy można zastąpić algorytmami – pytał retorycznie Ӧrnebring.

Trudno byłoby znaleźć wspólny mianownik dla ponad stu wygłoszonych referatów przez naukowców z kilkudziesięciu krajów. Jednak motywem przewodnim były przede wszystkim zmiany, zachodzące w ostatnim czasie w mediach, tak po stronie organizacji procesu produkcyjnego i dystrybucyjnego, jak i w samym zawodzie dziennikarskim. Najczęściej odmienianym słowem była więc „transformacja”, używana w kontekście: mediów w ogóle, dziennikarstwa jako profesji czy wreszcie zmieniających się warunków pracy dziennikarza. Wiele uwagi poświęcono również procesom cyfryzacji mediów w wielu krajach, w tym także w Polsce. Jak słusznie zauważył Bernd Blӧbaum z Uniwersytetu w Mϋnster, jest ona wyzwaniem, jednak nie zmienia istoty dziennikarstwa.

W trakcie konferencji nie zabrakło również rozważań na temat sytuacji wybranych sektorów medialnych w poszczególnych krajach. Ku zaskoczeniu niektórych uczestników, kraje Półwyspu Bałkańskiego (np. Grecja i Serbia), podobnie jak część państw Europy Zachodniej (np. Hiszpania i Portugalia) oraz Europy Środkowo-Wschodniej (np. Polska) borykały się z wieloma problemami związanymi z funkcjonowaniem mediów publicznych, w szczególności telewizji. Niektóre z nich są wciąż na etapie budowania stabilnego i wiarygodnego systemu mediów publicznych- i to z różnym skutkiem.

W konferencji udział wzięła dwójka polskich medioznawców: Agnieszka Stępińska z Uniwersytetu w Poznaniu i Adam Szynol z Uniwersytetu Wrocławskiego.

Zdjęcie: http://www.jss2014thessaloniki.eu