Zmiany klimatyczne to problem globalny, który według sekretarza generalnego ONZ, Ban Ki-moona, jest „największym wyzwaniem stojącym przed ludzkością”. Ale jest to także problem odległy w czasie, niewidzialny, rozwijający się powoli, więc większość ludzi nie odczuwa go na własnej skórze. Badania wskazują, że głównym źródłem informacji o zmianach klimatu są media. Zatem ile uwagi pracownicy mediów poświęcają na to zagadnienie?

Grupa badaczy z uniwersytetów w Hamburgu i Zurychu podjęła próbę odpowiedzi na to pytanie, analizując liczbę materiałów dotyczących zmian klimatu w stosunku do innych tematów poruszanych przez media masowe. Uwaga poświęcona na dane zagadnienie, sygnalizuje jego istotność, może mieć wpływ na zrozumienie tematu przez odbiorców, jak również może przesądzić o wadze, jaką do tematu przywiązują politycy.

Uwzględniając to, że zmiany klimatyczne dotykają społeczności na całym świecie, w ramach projektu przeanalizowano prasę z 27 krajów ze wszystkich  kontynentów. Znalazły się pośród nich zarówno państwa rozwinięte gospodarczo, rozwijające się, jak i rynki wschodzące, w różnym stopniu narażone na skutki zmian klimatycznych, o różnym poziomie odpowiedzialności za ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz o różnym stopniu zależności od węgla.

Badanie, obejmujące okres 1996-2010, pokazuje, że zmiany klimatyczne były ważnym tematem medialnym we wszystkich krajach. Poziom zainteresowania nim znacznie wzrósł. na przełomie roku 2006 i 2007 i pozostał wysoki do końca roku 2009. Doniesienia, dotyczące zmian klimatycznych, stanowiły średnio 0,62% wszystkich materiałów dziennikarskich opublikowanych w latach 1997 – 2009. To stosunkowo dużo, biorąc pod uwagę szeroki wachlarz tematów opisywanych w prasie, włączając w to współczesne problemy społeczne, takie jak bezrobocie czy też inne zagadnienia kulturalne i ekonomiczne.

Zainteresowanie mediów na świecie zmianami klimatycznymi (Wykresy pokazują udział procentowy relacji dotyczących zmian klimatycznych w poszczególnych gazetach; ubytki w wykresach wynikają z braku danych)

Jak wskazuje powyższe zestawienie, zainteresowanie mediów zmianami klimatycznymi nie rozwijało się w sposób linearny. Zgromadzone dane wskazują na krótkotrwałe fluktuacje z okazjonalnymi punktami szczytowymi. Aby wyjaśnić przyczyny tych wzrostów i spadków, członkowie grupy badawczej przetestowali statystyczny wpływ szeregu czynników takich, jak:

– międzynarodowa i lokalna charakterystyka pogodowa i klimatyczna,

– działania i wydarzenia organizowane przez instytucje polityczne, organizacje pozarządowe, jak również publikacje naukowe,

– wydarzenia kulturalne, takie jak premiery filmowe lub koncerty „Live Earth”.

Ze względu na to, że taka analiza wymaga dużej ilości danych kontekstualnych, ta część badania została ograniczona do trzech krajów: Australii, Niemiec i Indii.

Co ciekawe, charakterystyka pogodowa i klimatyczna nie były istotnymi czynnikami, wpływającymi na ilość materiałów dotyczących zmian klimatu. Zarówno w Australii jak i Indiach ani długotrwałe zmiany temperatury, ani ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak burze czy powodzie, nie spowodowały systematycznego wzrostu zainteresowania mediów zmianami klimatycznymi. Taki wzrost odnotowano jedynie w Niemczech w przypadku powodzi, a w zasadzie jednego konkretnego zjawiska nazwanego “powodzią stulecia” w 2002 roku.

Także publikacje naukowe nie odegrały znaczącej roli. Jedynym (quasi)naukowym wydarzeniem, które, przynajmniej Niemczech, zwiększyło zainteresowanie mediów tematem zmian klimatycznych była publikacja raportów przygotowywanych przez Międzyrządowy Panel ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change IPCC) ONZ .

Dla kontrastu wydarzenia i działania na arenie politycznej, jak również działalność organizacji pozarządowych skupionych na ochronie środowiska, okazały się istotnymi czynnikami wywołującymi zainteresowanie mediów tematem zmian klimatycznych we wszystkich trzech krajach. Zarówno w Australii, Niemczech, jak i w Indiach, szczyty klimatyczne organizowane przez ONZ przykuwają uwagę mediów, podobnie jak działalność dużych, międzynarodowych grup, takich jak Greenpeace czy World Wildlife Foundation (WWF). W Australii i Niemczech istotne znaczenie mają też lokalne wydarzenia polityczne.

W kolejnym opracowaniu członkowie grupy badawczej porównali wszystkie 27 krajów, przyglądając się czynnikom wpływającym na różnice w poziomie zainteresowania mediów sprawami klimatu. Według badaczy istotne znaczenie miały zagadnienia polityczne, podczas gdy narażenie na negatywne skutki zmian klimatycznych odgrywało drugorzędną rolę.

Na pierwszym etapie badania naukowcy porównali analizowane kraje pod kątem stopnia ich odpowiedzialności za działanie. Zgodnie z Protokołem z Kioto tylko niektóre kraje rozwinięte gospodarczo są zobligowane do zaangażowania się w ograniczanie zmian klimatycznych poprzez m. in. ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Badanie pokazało, że zainteresowanie mediów tematyką klimatyczną jest w tych krajach widocznie większe niż w krajach, które takich zobowiązań nie mają. Sugeruje to, że polityczna doniosłość tematu w danym kraju wpływa na ilość uwagi poświęcanej mu przez media.

Na kolejnym etapie badacze skoncentrowali się na krajach rozwiniętych, porównując ich stopień zależności od węgla. Okazało się, że zainteresowanie mediów kwestiami klimatu jest większe w krajach bardziej od węgla uzależnionych, czyli tych, w których presja na zmianę stylu życia oraz zmiany w modelu wytwarzania dobrobytu ekonomicznego jest wyjątkowo duża.

Dobrym przykładem kraju, w którym gospodarka jest w dużej mierze oparta na węglu, jest Australia. Jak wykazały poprzednie analizy, debata o tym, czy należy ograniczać emisję dwutlenku węgla, a jeśli tak, to w jaki sposób, stała się tam wyjątkowo burzliwa. Konserwatywne i (neo)liberalne środowiska polityczne, jak również przedstawiciele przemysłu, walczą przeciwko regulacjom dotyczącym emisji gazów cieplarnianych, natomiast grupy zajmujące się ochroną środowiska naturalnego razem z polityczną lewicą domagają się zdecydowanych regulacji klimatycznych. Konflikty te są oczywiście wyraźnie widoczne w mediach – w Australii odnotowano najwyższy poziom zainteresowania mediów tematem klimatu pośród wszystkich analizowanych krajów. Dla kontrastu w Niemczech, kraju rozwiniętym gospodarczo o stosunkowo niskim poziomie zależności gospodarki od węgla, poziom uwagi mediów skupionej na kwestiach zmian klimatycznych jest raczej niski.

Ostatnim krokiem badaczy było porównanie krajów o różnym stopniu narażenia na skutki zmian klimatycznych. Otrzymane wyniki było niejednoznaczne. W grupie krajów rozwijających się i rynków wschodzących narażenie na skutki zmian klimatu i uwaga mediów były do pewnego stopnia skorelowane, natomiast w grupie krajów rozwiniętych takiej zależności nie stwierdzono.

Podsumowując, rezultaty badania wskazują, że zainteresowanie mediów zmianami klimatycznymi jest napędzane głównie kwestiami politycznymi, a nie czynnikami pogodowymi czy też wynikami naukowych badań nad klimatem.

Źródła:

Schäfer, Mike S.; Ana Ivanova & Andreas Schmidt (2013): What Drives Media Attention for Climate Change? Explaining Issue Attention in Australian, German and Indian Print Media from 1996 to 2010 In: International Communication Gazette, Online First.

Schmidt, Andreas; Ana Ivanova & Mike S. Schäfer (2013): Media Attention for Climate Change around the World: A Comparative Analysis of Newspaper Coverage in 27 Countries. In: Global Environmental Change 23/5, 1233–1248.

Zdjęcie: Uta Herbert / pixelio.de