Tegoroczna edycja Digital News Report koncentruje się na tematach kluczowych dla przyszłości dziennikarstwa i mediów: wpływie populizmu, roli odgrywanej przez wielkie platformy technologiczne, włącznie z ich wysiłkami w celu budowania zaufania publicznego dla informacji dostępnych online; jak również ewolucji modeli biznesowych mediów online. Przygląda się także, wśród wielu różnych tematów, przesunięciu w stronę prywatnych aplikacji do komunikacji online oraz rozwojowi podcastów.

Raport, opublikowany w połowie czerwca przez Reuters Institute for the Study of Journalism, to szereg informacji na temat konsumpcji informacji w formie cyfrowej. Bazuje na wynikach ankiety YouGov przeprowadzonej na grupie ponad 75 tys. konsumentów wiadomości online w 38 krajach na 6 kontynentach. W efekcie, pozostaje on najbardziej autorytatywnym badaniem tego typu.

W podsumowaniu kierownik prac nad raportem Nic Newman zauważa, że tegoroczny raport „bierze jako tło wzrost populizmu, polityczną i ekonomiczną niestabilność, ale także coraz większe wątpliwości dotyczące wielkich firm technologicznych i ich wpływu na społeczeństwo”.

Newman stwierdza, że podczas gdy same media są liderami w procesie informowania o zachodzących zmianach, to zmiany te są również dla nich wyzwaniem. Rezultat jest taki, że rozedrgana od ponad dekady branża popada w jeszcze większe załamanie.

Siła platform i nieubłagana skuteczność ich działań w zakresie reklamy podważyły modele biznesowe mediów, przyczyniając się niedawno do serii głośnych fal zwolnień w mediach tradycyjnych  (Gannett) i cyfrowych (Mic, BuzzFeed).

W opinii Newmana „polityczna polaryzacja zachęciła do rozwoju upartyjnionych agend w mediach online, co w połączeniu ze zjawiskami takimi jak clickbait i różnymi formami dezinformacji jeszcze mocniej podważa zaufanie do mediów – stawiając nowe pytania dotyczące dostarczania zrównoważonych i uczciwych informacji w czasach cyfryzacji”.

W przeciwieństwie do narracji wskazującej na ciągłą niestabilność, raport zauważa także istotne przesunięcia punktów ciężkości w działalności mediów.

• Media coraz mocniej zwracają uwagę na abonamenty i opłaty członkowskie lub inne formy wkładu użytkowników w finansowanie swojej działalności, co już nazywane jest „powrotem do płacenia”.
• Platformy na nowo definiują swoją odpowiedzialność w obliczu różnych wydarzeń  (atak w Christchurch, samobójstwo Molly Russell) i zagrożeń regulacyjnych, z Facebookiem przesuwającym centrum swojego biznesu na komunikatory i grupy – to tak zwany „powrót do prywatności”.
• Publiczność mediów w dalszym ciągu korzysta z formatów „na żądanie”, z najnowszymi hitami typu podcasty (New York Times, Guardian) i inne rozwiązania dźwiękowe – to tak zwany „powrót do audio”.

Zaufanie publiczności do mediów

W czasie tych gorączkowych zmian, co zauważają autorzy raportu, coraz częściej kwestią dyskusyjną jest to, czy media wypełniają swoją podstawową misję, jaką jest pociąganie do odpowiedzialności ludzi władzy oraz pomaganie publiczności w zrozumieniu świata wokół niej.

Ta wątpliwość przybiera w wielu krajach formę rządowych dochodzeń, gdzie sprawdza się, na ile możliwe jest przetrwanie jakościowego dziennikarstwa. Jednak także część użytkowników mediów odnosi wrażenie, że media zawodzą oczekiwania ludzi.

Duże wstrząsy, takie jak protest „żółtych kamizelek” we Francji lub Brexit w Wielkiej Brytanii, nadwyrężyły poziom postrzeganej bezstronności mediów, co może mieć wpływ na ich wiarygodność.

W połączeniu z zagadnieniem zaufania oraz wątpliwości dotyczących jakości i wiarygodności źródeł informacji, badanie nawyków w zakresie konsumpcji mediów prowadzone w ramach prac nad raportem pokazało, że unikanie wiadomości to zjawisko zyskujące na znaczeniu.

Więcej ludzi niż dwa lata temu twierdzi, że aktywnie unikają wiadomości (32%). Liczba osób tak postępujących jest wyższa o 6% ogólnie we wszystkich badanych krajach i o 11% w Wielkiej Brytanii, gdzie napędzane jest to znudzeniem, złością lub smutkiem w związku z Brexitem. Ludzie deklarują, że unikają wiadomości, bo ma to negatywny wpływ na ich nastrój (58%) lub dlatego, że czują się bez sił, by coś zmienić.

Inne ważne wyniki badań przeprowadzonych podczas przygotowania raportu są następujące:

• Pomimo wysiłków branży medialnej, obserwujemy tylko lekki wzrost liczby osób płacących za jakiekolwiek wiadomości online – czy mówimy o abonamencie, członkostwie czy datkach. Rozwój w tym zakresie ogranicza się do kilku krajów, głównie nordyckich (Norwegia 34%, Szwecja 27%).
• Nawet w krajach z wyższą liczbą osób płacących, zdecydowana większość użytkowników posiada JEDEN abonament online.
• W niektórych krajach  pojawia się także zjawisko znużenia abonamentami, gdzie większość użytkowników woli wydać swoje ograniczone środki na rozrywkę (Netflix/Spotify) niż na wiadomości.
• W wielu krajach ludzie spędzają mniej czasu na Facebooku i więcej na WhatsAppie oraz Instagramie niż rok temu. Niewielu użytkowników porzuca jednak Facebooka całkowicie, dlatego pozostaje on ciągle najważniejszą siecią społecznościową dla obiegu wiadomości.
• Komunikacja społeczna odbywająca się wokół wiadomości staje się bardziej prywatną, a komunikatory zyskują wszędzie na znaczeniu. WhatsApp jest najważniejszą platformą dyskusji i dzielenia się informacją w krajach poza Zachodem, takich jak Brazylia (53%) Malezja (50%) czy RPA (49%).
• Ludzie w tych krajach są także dużo bardziej niż na Zachodzie skłonni do bycia członkami dużych grup na WhatsAppie, w których są ludzie im nieznani – to trend, który pokazuje, że komunikatory mogą łatwo być używane do rozpowszechniania informacji na szeroką skalę, potencjalnie zachęcając też do szerzenia dezinformacji.
• Zaniepokojenie mylnymi informacjami i dezinformacją pozostaje duże, mimo wysiłków platform i wydawców związanych z budowaniem zaufania publiczności.
• Patrząc na wszystkie analizowane kraje można zauważyć, że ogólny poziom zaufania do mediów spadł o 2% do 42%. Mniej niż połowa ankietowanych (49%) deklaruje, że wierzą mediom, których oni sami używają (szczegóły w poniższym wykresie).

Zaufanie do mediów spada. Ponad połowa badanych nie ufa nawet mediom, których używa.

Szczegóły dotyczące poszczególnych trendów oraz wiele więcej znaleźć można w pełnej wersji raportu, którą jest do pobrania ze strony internetowej Digital News Report