W jaki sposób zawodowi dziennikarze wykorzystują media społecznościowe? Czy podchodzą do nich z entuzjazmem, ostrożnością, a może z pewną dozą sceptycyzmu?

Digital Journalism, czasopismo wydawane od niedawna przez Taylor & Francis Group, zajmujące się przemianami w obszarze dziennikarstwa w dobie technologii cyfrowych, opublikowało dwa artykuły, które ukazują istotne zmiany w sposobach użytkowania mediów społecznościowych przez reporterów.

Ulrika Hedman oraz Monika Djerf-Pierre podjęły temat wykorzystywania ich w celach zawodowych i prywatnych przez dziennikarzy ze Szwecji. Ich badanie objęło 2500 szwedzkich dziennikarzy. Oparto je na danych z ankiet przeprowadzanych w pięcioletnich odstępach czasu. Prowadzą one do wniosku, że wśród dziennikarzy istnieją trzy różne wzorce wykorzystywania mediów społecznościowych. Autorki dzielą ich na: unikających sceptyków, pragmatycznych konformistów oraz entuzjastycznych aktywistów.

Pierwsza grupa dziennikarzy, stanowiąca ok. 10-15 proc. próby badawczej, miała skłonność do wysokiego sceptycyzmu w odniesieniu do mediów społecznościowych i całkowitego unikania sieci takich jak Twitter czy Facebook. Typowy unikający sceptyk był starszym dziennikarzem pracującym w mediach drukowanych.

Większość dziennikarzy zaliczono do grupy pragmatycznych konformistów. Pracowali oni w różnych organizacjach i należeli do wszystkich grup wiekowych. Korzystali stale z mediów społecznościowych, podchodząc do nich jednak dość wybiórczo. W szczególności, użytkowali Twittera i czytywali blogi, poszukując informacji albo w celu zdobycia generalnego rozeznania, sami jednak rzadko cokolwiek tam publikowali. Tę grupę charakteryzowała ambiwalencja i pragmatyzm. Ważnym powodem, dla którego należący do niej dziennikarze spędzali czas na korzystaniu z mediów społecznościowych, była odczuwana przez nich presja otoczenia, aby być na bieżąco z panującymi trendami. Pragmatyczni konformiści, mimo że doceniali możliwości, jakie dają im media społecznościowe, wykazywali też pewien stopień niepewności co do zalet płynących z dostosowywania się do odbiorców, budowania osobistej marki czy zlewania się sfery publicznej z prywatną.

Wreszcie, dzięki badaniu ustalono istnienie grupy entuzjastycznych aktywistów. Jest ona wciąż niewielka i stanowi mniej niż 5 proc. wszystkich badanych. Nie zaskakuje, że należą do niej głównie młodsi dziennikarze pracujący w mediach cyfrowych lub dla platform cross-mediowych. Respondenci z tej grupy w pełni wykorzystywali media społecznościowe. Użytkowali je, poszukując informacji, budując osobistą markę i sieć kontaktów społecznych, a także do współpracy z innymi. Entuzjastyczni aktywiści podzielali podstawowe przekonania dotyczące profesji dziennikarskiej z innymi grupami respondentów, jednak wyrażali też silne przekonanie o konieczności dogłębnych zmian w jej obszarze, wynikających z pojawienia się mediów społecznościowych.

Warto zauważyć, że szwedzcy dziennikarze wykazują silne tendencje do zrzeszania się – do Szwedzkiej Unii Dziennikarzy należy 85 proc. stale zatrudnionych dziennikarzy i prawie 50 proc. freelancerów. Dowodzi to silnej tożsamości zawodowej podzielanej przez członków Unii.

Drugie badanie, przeprowadzone przez Agnes Gulyas, to obejmująca cztery kraje analiza porównawcza wpływu zmiennych związanych z zawodem na wykorzystywanie przez dziennikarzy mediów społecznościowych oraz ich poglądy na ten temat. Badanie objęło dziennikarzy z Finlandii, Niemiec, Szwecji oraz Wielkiej Brytanii. Dane do analizy pozyskano dzięki ankiecie internetowej. Z jej pomocą przebadano 1560 dziennikarzy: 448 z Finlandii, 189 z Niemiec, 256 ze Szwecji oraz 667 z Wielkiej Brytanii. W ramach badań, najpierw poszukiwano różnic pomiędzy czterema krajami we wzorcach użytkowania oraz przekonaniach na temat wpływu mediów społecznościowych. Następnie starano się zbadać, czy czynniki związane z sektorem medialnym, czas trwania kariery zawodowej lub wielkość instytucji wpływały na postrzeganie mediów społecznościowych przez respondentów z czterech krajów.

Badania pokazały, że brytyjscy dziennikarze wykazują bardziej pozytywne postawy w stosunku do mediów społecznościowych i wykorzystują je w większym stopniu niż dziennikarze z Niemiec, Finlandii czy Szwecji. Dziennikarzy z tych trzech krajów charakteryzowały podobne wzorce użytkowania mediów społecznościowych, choć respondenci z Niemiec przejawiali najbardziej negatywne opinie na temat ich wpływu. Można to zapewne tłumaczyć istniejącą kulturą dziennikarską oraz ugruntowanymi systemami medialnymi rzutującymi na to, jak szybko media społecznościowe wchodzą w użycie w danych krajach.

Zmienna związana z sektorem medialnym miała stosunkowo duże znaczenie w Wielkiej Brytanii oraz Finlandii, w przeciwieństwie do Niemiec i Szwecji. Okazało się również, że czas trwania kariery zawodowej oraz wielkość instytucji mają generalnie niewielki wpływ na wzorce użytkowania i poglądy na temat mediów społecznościowych. Co ciekawe, grupy dziennikarzy wyszczególnione ze względu na sektor medialny preferowały inne sposoby wykorzystywania mediów społecznościowych. Dziennikarze radiowi i telewizyjni częściej wybierali platformy wymiany plików audio i wideo, podczas gdy dziennikarze internetowi oraz freelancerzy częściej prowadzili blogi. Ci ostatni, co oczywiste, z powodzeniem wykorzystują blogi w celach autopromocyjnych. Jednak mikroblogi, jako narzędzie do szybkiej wymiany wiadomości i najświeższych informacji, były najpopularniejsze wśród dziennikarzy pracujących w dużych instytucjach medialnych.

Podsumowując, wyniki badań wskazują, że kultura dziennikarska w dużym stopniu wpływa na to, jak pracownicy mediów przyjmują media społecznościowe. Stosunkowo małe znaczenie czynników związanych z zawodem sugeruje, że istnieje wiele innych zmiennych, które wymagają dodatkowych badań.

Źródła:

Hedman, Ulrika & Djerf-Pierre, Monika (2013): The social journalist. Digital Journalism 1(3). [W:] Digital Journalism 1(3), s. 368-85 (free access).

Gulyas, Agnes (2013): The influence of professional variables on journalists’ uses and views of social media. [W:] Digital Journalism 1(2), s. 270-85.

Zdjęcie: Felix Huth / Flickr Cc