Internacjonalizacja badań nad mediami w krajach skandynawskich stanowi odzwierciedlenie ogólnoeuropejskiego trendu polegającego na publikowaniu i pracy poza granicami kraju. Z ostatnich badań, które przeprowadził David Fernández-Quijada, analityk mediów z Europejskiej Unii Nadawców, wynika, że liczba artykułów opublikowanych w międzynarodowych czasopismach przez nordyckich naukowców zwiększyła się dwukrotnie w ciągu ostatnich dziesięciu lat.

Fernández-Quijada zbadał wzory publikowania przez naukowców z dziedziny komunikacji z pięciu nordyckich krajów, analizując za pomocą technik bibliometrycznych ponad pięćset artykułów opublikowanych w międzynarodowych czasopismach naukowych w latach 2001-2010. Badacz odkrył, że w tamtym okresie liczba artykułów opublikowanych na poziomie międzynarodowym wzrosła o 243 %. Skandynawscy naukowcy byli przeważnie współautorami badań lub współpracowali z badaczami anglosaskimi, w szczególności z Ameryki Północnej.

Fernández-Quijada opisuje lata pomiędzy 2000 i 2010 jako złotą dekadę w skandynawskich badaniach nad mediami. Jego praca została opublikowana w czasopiśmie Nordicom Review (Nr. 1/2014).

Gdyby autor zwrócił uwagę na inne małe kraje europejskie, jak Szwajcaria lub Austria, odkryłby podobne dowody współpracy międzynarodowej. Kraje te z większą łatwością łączą się z partnerami międzynarodowymi. Szczególnie jeden z badaczy pchnął austriackie i szwajcarskie społeczności naukowe w kierunku umiędzynarodowienia ich badań. Jest nim Klaus Schönbach, pracujący obecnie na Uniwersytecie Northwestern w Katarze, były przewodniczący komisji oceniającej szwajcarskie badania mediów na początku wieku. Następnie został on zatrudniony przez Uniwersytet Wiedeński, gdzie zrestrukturyzował Departament Komunikacji i zrekrutował doskonałych badaczy z zagranicy.

W Europie Wschodniej, wliczając kraje bałtyckie, doganianie innych na polu badań nad mediami również doprowadziło do nagłego wzrostu poziomu internacjonalizacji. Polscy naukowcy przyczynili się do tego poprzez czasopismo Central European Journal of Communication. Z jednej strony ten półrocznik stanowi platformę dla badaczy z krajów sąsiadujących. Z drugiej strony, rozszerza swój zasięg geograficzny, np. włączając w grono autorów naukowców amerykańskich.

Jedną z części tego procesu jest reorientacja badań nad mediami, mająca miejsce w ciągu kilku ostatnich lat, w kierunku większej liczby wspólnych przedsięwzięć badawczych na poziomie europejskim. Przykład stanowią Thomas Hanitzsch (Uniwersytet Ludwika Maksymiliana w Monachium) oraz jego współpracownicy, którzy analizują obecnie kulturę dziennikarską 21 krajów. Badacze z 11 krajów europejskich i dwóch arabskich, prowadzeni przez Susanne Fengler (Uniwersytet w Dortmundzie), zaprezentowali niedawno raport dotyczący odpowiedzialności i przejrzystości mediów. Grupa badawcza Luigiego Parcu (Europejski Instytut Uniwersytecki, Florencja) rozpoczęła długoterminowy projekt poświęcony analizie pluralizmu mediów w Europie. W takiej pracy o charakterze porównawczym można znacznie łatwiej zidentyfikować przykłady dobrych praktyk, poszerzając horyzonty dziennikarzy i dostarczając profesjonalnej wiedzy w sposób, w jaki nie byłoby to do pomyślenia dziesięć lat temu.

Jednakże proces internacjonalizacji ma również wady. Ponieważ większość wyników badań jest publikowanych w języku angielskim, ich adekwatne użycie  poza światem anglosaskim  staje się coraz trudniejsze. Oznacza to powrót do średniowiecza, kiedy to naukowcy izolowali się od reszty świata poprzez porozumiewanie się między sobą po łacinie. Angielski stał się lingua franca nauk o komunikacji i mediach. W konsekwencji, praktykom mediów coraz trudniej o dostęp a następnie czerpanie korzyści z wyników badań. Oznacza to również, że badacze, nie mogący publikować w ojczystych językach, w coraz mniejszym stopniu różnią się językowo. Czyni to ich prozę naukową jeszcze mniej strawną.

Źródła:

David Fernández-Quijada: A Golden Decade. Exploring Internationalization in Nordic Communication Research, in: Nordicom Review 35 (2014), Nr. 1, 135-152

Worlds of Journalism

MediaAcT

Fengler, Susanne et al. (2014): Journalists and Media Accountability: An International Study of News People in the Digital Age. New York: Peter Lang

European Media Pluralism Monitor

Dodatkowa uwaga:

Stephan Russ-Mohl jest jednym z redaktorów książki “Journalists and Media Accountability”, o której mowa w tym artykule

Artykuł ukazał się uprzednio w Schweizer Journalist, Nr. 8 + 9/2014

Zdjęcie: Marcela Palma / Flickr Cc